‘Herhangi bir spor dalında üst düzeyde sporsal verime ulaşmak ve üst düzeyde başarılar elde etmek için, ilgili spor dalıyla uğraşan birey yada bireylerin gerek kalıtsal gerek sonradan kazanılmış olan yeti ve yatkınlıklarının o spor dalına uygun ve elverişli olması gerekir. Bu nedenle ?Sporda yetenek seçimi ve geliştirilmesi? sporsal verimi belirleyen önemli bir işlemdir. Bu işlem ne kadar erken ve vaktinde yapılırsa doğruluk derecesi o denli yüksek olur.
Çocuk ve gençlerin bir spor dalında olan yetenek seçimi işlemleri, onların düzenli yaptıkları okul spor etkinlikleri ortamında, spor okulları ve spor kulüpleri içerisindeki çalışmalar sırasında dikkatli ve uzun süreli gözlem ve özel yöntemlerle yapılabilmektedir. Bu gözlem ve yöntemlerde çocuk ve gencin salt fiziksel becerileri veri olarak ele alınmayıp, zihinsel ve duyumsal yetenek ve yatkınlıklarının da o spor dalına yatkınlık ve elverişliği göz önünde bulundurulur.
İ Ç E R İ K
? Bedensel gelişimin diğer gelişim alanlarına etkisi
? Yaş gruplarına göre bedensel gelişim özellikleri.
? Spor branşlarında yaş aralıkları ve yetenek göstergeleri.
? Beden eğitiminde ölçme ve değerlendirme yöntemlerimiz.
? Okulun beden eğitimi, spor uygulamalarındaki fiziki koşulları ve etkinlikleri
B E D E N S E L G E L İ Ş İ M İN D İ Ğ E R G E L İŞ İ M ALANLARINA E T K İ S İ
Çocukların beş gelişim alanları vardır. (Bedensel, bilişsel, sosyal, duygusal, cinsel) Bu gelişim alanları hem kendi içinde gelişir hem de birbirlerinin gelişimlerini etkilerler.
Bir alanda yaşanan yeterlilik veya yetersizlik durumları diğer alanlara da bir şekilde yansır. Çünkü gelişim bir bütündür. Örneğin; çocuk ait olma, kabul edilme, saygınlık
kazanma gibi sosyal ve duygusal gelişimlerini beden eğitimi etkinliklerine katılarak hem bedensel gelişimini hem de benlik algısını geliştirebilir.Ayrıca sosyal, duygusal, bilişsel alandaki kazanımları da bedensel gelişimini olumlu etkiler.
YAŞ GURUPLARINA GÖRE BEDENSEL GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
6 – 8 YAŞ
Organlar arasında orantı yoktur.
Büyüme, kol ve bacakların boyuna uzaması biçimindedir.
Büyük kaslar ile büyük eklemler arasında koordinasyon sağlanmaya başlar
Oysa hala büyük kaslar ile küçük kaslar arasında koordinasyon hala zayıftır.
Küçük kaslar gelişim içindedir. ( parmak ve bilek hareketleri…)
Çok hareketlidir.
İ LG İ VE İ HTİYAÇLARI:
Çok kurallı oyunlara uyumda zorlanabilir.
Uzun süreli ve dikkat gerektiren etkinliklerden çabuk bıkar.
Yarışmalı oyunlara ilgi duyabilirler.
İyi beslenmeye, yeterince dinlenmeye ( 10-12 saat uyku) ihtiyaçları vardır.
Etkinlikler arasında sık sık dinlenmeye gerek duyar.
Beğenilmek ve ilgi onları teşvik eder.
BEDEN EĞİTİMİ ÇALIŞMALARI.
Büyük kas gruplarına yönelik etkinlikler; kısa süreli yürüyüş, koşu tırmanma, sıçrama denge v.b. taklit, dramatize ve oyunlar.
Jimnastik, basketbol , voleybol sporlarına bu yaşlarda başlanabilir. ( Özel antrenmanla başlama yaşı ise 10- 12 dir.) Bu spor alanlarının yetenek göstergeleri aşağıda belirtilmiştir
8-10 YAŞ
1. Küçük kasların gelişimi hızlanmıştır.
2. Sinir, kas ve eklem koordinasyonu sağlanmaya başlamıştır.
3. Boyuna büyüme yavaş, enine büyüme daha hızlıdır.
4. Kas ve organ gücü gelişimi arasında uyum sağlanmıştır, Dönemin sonunda
5. Vücut ve hareket gelişimi yönünden "çocukluk olgunluğuna" ulaşır.
6. Erkekler kızlara oranla biraz daha dayanıklı ve kuvvetlidir.
7. Yoğun dikkat gerektiren konularda 20-25 dk., ilgi alanında ise daha uzun süre çalışabilir.
8. Gerçekçi düşünmeye başlamıştır. Başkaları ile olan ilişkilerini gerçek yönleri ile görür, kendini eleştirebilir.
9. Beden ve ruh sağlığı arasındaki denge sağlanmıştır.
10. Yorulduğunun farkına varamaz.
İ LG İ VE İ HTİYAÇLARI:
1. Bu yaş aralığının psiko – sosyal alandaki gelişim görevi BAŞARILI olmaktır
2. Başarılı olmak için çaba gösterir. Başarılı sporcuları önemli bir kişi olarak görür ve adlarıyla tanır.
3. Erkek çocuklar, kuvvet ve cesaret isteyen yarışmalı etkinliklerden hoşlanır. Kız çocuklarda eğlenceli takım oyunlarına ilgi fazladır. Kız ve erkekler ayrı oynamak ister.
4. Çok enerji harcadıkları için, yetişkinlere yakın kaloriye ihtiyaçları vardır.
5. Yeterli dinlenme ve beslenmeleri gerekir (10-11 saat uyku).
6. Zamanının büyük bir kısmım arkadaştan ile oynayarak geçirmek ister.
7. Büyüklerden anlayış ve ilgi bekler.
8. Ritmik etkinliklerde yaratıcıdır. Yeteneklerini sergilemekten büyük mutluluk duyar.
9. Vücut gelişimi ve güzelliği konusunda duyarlı ve özenlidir
BEDEN EĞİTİMİ UYGULAMALARI:
1. Tüm kas ve eklemler için; hareketlilik, beceriklilik, çabukluk ve denge geliştirici hareketler.
2. Ritmik ve müzikli hareketler.
3. Eğlenceli grup yarışmaları.
4. Basketbol, voleybol, yüzme v.b. spor dallarının tekniğe yönelik başlangıç çalışmaları.
5. Duruş bozukluklarını düzeltici değerdeki çalışmalar.
10-11 YAŞ KIZ / 10-12 YAŞ ERKEK
1.Organlar ve sistemler arasında uyum sağlanmıştır.
2.Hareketleri doğru ve çabuk kavrar. Sportif etkinliklerde verimlilik dönemindedir.
3.Dikkati büyüklerinkine yakın sürelidir.
4.Dönemin sonunda büyüme hızı artar ve vücuttaki değişiklikler başlar.
İ LG İ VE İ HTİYAÇLARI:
1 .Bir önceki yaş grubuna oranla ilgileri daha gerçekçi bir boyut kazanır
2. Enerji tüketimi üst düzeydedir. Bu nedenle iyi beslenme ve dinlenmesi gerekir.
3.Grup içi etkinliklerinden ve liderlikten hoşlanır.
4. Kız ve erkek çocuklar ayrı ayrı oynarlar.
BEDEN EĞİTİMİ UYGULAMALARI:
1.Çabukluk, beceriklilik ve hareket gelişimine yönelik çalışmalar.
Antrenmanlı jimnastik, voleybol, basketbol sporları yapabilir. Becerilerini sergileyebileceği, eğlenceli takım oyunları ve yarışmalar.
12-14 YAŞ
1. Hızlı bir büyüme ve gelişme dönemidir. Kollar ve bacaklar hızlı ve vücudun diğer bölümlerine göre oransız büyüme içerisindedir. Eller ve ayaklar 14. yaşın sonunda alabileceği büyüklüğe ulaşmak üzeredir. Oransız olarak gelişen bu organlarım kullanmakta güçlük çeker.
2. İç salgı bezlerinin faaliyeti artmıştır. Aşırı terleme olur, yüzde ergenlikler çıkar.
3. Kalp ve dolaşım sistemindeki gelişim normal seyrini sürdürür.
4. Kız çocukları erkek, çocuklarından daha önce gelişirler.
5. Bazen çok hareketli, bazen çok tembeldir. Kolay yorulur, bu durumunu istemeyerek kabullenir, ancak buna uymaz.
İ LG İ VE İ HTİYAÇLARI:
1.Vücut gelişimi ile ilgili endişeleri vardır. Bu korkuyu yenmek için beden
eğitimi, spor, halk oyunları ve dans faaliyetlerine katılmaya aşırı isteklidir.
2. Takım oyunlarına ve spor dallarına ilgi duyarlar. Okul ve kulüp takımlarına girmek ister.
3. 8-10 saat uyumalı, beslenmesine ve dinlenmesine özen göstermelidir.
4. Büyüklerinden ilgi ve anlayış bekler.
5. Gelişimleri ile ilgili bilgilendirilmeye ihtiyaçları vardır. 6.. Bir grup içerisinde yer almak önemlidir.
BEDEN EĞİTİMİ UYGULAMALARI:
1. İyi duruş alışkanlığı kazandırıcı ve omurga arızalarını giderici hareketler yapılmalı.
2. Karma olarak takım oyunları ve yarışmalar düzenlenebilir.
3. Bir önceki donemdeki motorsal becerilere ek olarak hafif kuvvet ve dayanıklılık çalışmaları yapılmalıdır.
4. Halk oyunları, dans, gezi ve izcilik etkinliklerine yer verilmelidir
5. Bilinen hareketler, teknik yönden daha da iyileştirilmelidir.
6. Üst düzeyde koordinasyon gerektiren hareketlerden kaçınılmalıdır
7. Yüklenmelerde bireysel gelişim göz önünde bulunmalıdır.
8. Bu dönemin özellikleri ve bireyler üzerindeki etkileri uygun biçimde açıklanmalıdır.
9. Sorumluluk yükleyici görevler verilmeli, başarılarım sergileme olanağı tanınmalıdır.
SPOR BRANŞLARINDA YETENEK GÖSTERGELERİ
Sporcu seçiminde özel biyolojik yapı ile biomotor yetenekler ve fizyolojik güçlülük önemlidir.
Sağlık: Yapılacak olan sporun karakterine göre dinamik (basketbol, hokey, atletizm, yüzme, boks vb.) veya statik (atıcılık, bowling vb.) türde etkin olan sağlık kontrollerine tabi tutmak.
Biometrik Kalite: Antropometrik yapıyı içerir. Boy ve vücut ağırlığı ile gövde uzunluğu çoğu spor dalında baskın rol oynar. Bununla birlikte bazı sporlarda seçim erken dönemde yapılır. Örneğin: 4-6 yaşlar (cimnastik, artistik patinaj, yüzme gibi) arasında bu yapı dikkate alınmaz.
Genetik Yapı: Biyolojik yapının antrenman üzerine etkisi olmakla birlikte bu mutlak etki değildir. Kişinin biyolojik yapısına örnek olarak hızlı veya yavaş kasılan kas fibrillerinin azlığı veya çokluğu.
Spor Yeteneği ve İklim: Spora olan yeteneğin yanı sıra yaşanılan yerin coğrafi yapısı bu yeteneğin şekillenmesinde etkin rol oynar. Örnek, yüksek rakımlı bir dağ kentinden bir yüzücünün veya sprinterin çıkmasını beklemenin tesadüflere bağlı olduğu gibi.
Özelliklerin Hazır Bulunması: Antrenörün testleri yaptığı sırada öğrencinin verdiği biyolojik
yanıtlarla bu testlere hazır olduğunu belirtebilir. O test bataryalarının normlarına ulaşabilir.
ATLETİZM
? Reaksiyon zamanı patlayıcı kuvvet
? Sinirsel yapı (hırs, saldırganlık, bireysellik, )
? Koordinasyon (kas ve eklemler arasındaki uyum)
? Strese karşı koyabilme yeteneği (yüksek direnç, azim ve motivasyon)
? Bacak uzunluğu
? Bacak gövde oranı
? Anaerobik güç ve vücut ağırlığının maksimal VO2/kg
? Uzun kas-fibril yapısı
Spor branşına başlama yaşı: 8-12
Özel antrenmana başlama yaşı: 13-14
BASKETBOL – VOLEYBOL
? Uzun kol ve bacaklar
? Yüksek anaerobik güç ve kapasite
? Koordinasyon
? Stres ve yorgunluğa karşı koyabilme
? Taktik zekası takım işbirliği
Spor branşına başlama yaşı: 7-8
Özel antrenmana başlama yaşı: 10-12
CİMNASTİK
? Koordinasyon, esneklik, güç
? Kulak uyumu ve ritim duygusu
? Sabır, stres ve yorgunluğa karşı koyabilme gücü
? Yüksek anaerobik güç : Kısa ve orta boy
Spor branşına başlama yaşı: 4-5
Özel antrenmana başlama yaşı: 10-11
YÜZME
? Düşük vücut yoğunluğu (hacimve kitle arasındaki ilişki)
? Yüksek aerobik ve anaerobik kapasite; Uzun kol, büyük ayak
Spor branşına başlama yaşı: 3-7
Özel antrenmana başlama yaşı: 10-11
FİZİKSEL UYGUNLUK VE PERFORMANS ÖLÇÜM TETLERİ
A. DAYANIKLILIK TESTLERİ
1 .Aerobik Koşu Testi ( 9 dakikalık koşu testi
2.Dayanıklılık Mekik Koşu Testi.
3.Foresty Adım Testi
4.Astrant Bisiklet Testi: Ege Üniversitesi Beden Eğitimi Spor Yüksek Okulu Performans Laboratuarına her yıl periyodik olarak götürdüğümüz sporcularımıza uygulanmaktadır.
5.İki Kilometre yürüyüş Testi:
6.Ayakta sıçrama testi:
7.Açık Bacak Sıçrama Testi.
8.Merdiven Testi
B. EUROFİT ESNEKLİK – DENGE VE MOTORİK TESTLER
1. Otur- Eriş Testi ( Esneklik Testi) :
2. Öne Eğilme Derinliği (Esneklik Testi )
3. Flamingo Denge Testi.
4. Alan- Koordinasyon Testi.
5. Dinamik Esneklik
6. Genel Koordinasyon
7. Durarak uzun atlama
C. KUVVET TESTİ
1. Mekik Testi
2. Bükülü Kol ile Asılma
3. Sırt Kuvvetinin Ölçülmesi
4. El Dinamo Metresi ( Handgrip )
5. Margaria- Kaleman Güç Testi
6. Şınav Testi.
7. Dizlerle Çöküp Kalkma
8. Ters mekik Testi.
9. Çakı Vaziyeti
V Ü C UT KOMPOZİSYONU VE ANTROPOMETRİK TESTLER
1. Boy kilo ölçümleri
2 .Deri altı yağ kalınlığı ölçümleri.
3. Çap ölçümleri.
4. Uzunluk ölçümleri
5. Çevre ölçümleri
OKULUN BEDEN EĞİTİMİ, SPOR UYGULAMALARINDAKİ FİZİKİ KOŞULLARI VE ETKİNLİKLERİ
Çocukların gelişim alanlarını bir bütün olarak gördüğümüzü ve alanlardan birinin gelişimindeki engelin diğer alanları da etkilediğini yazımızın başında belirtmiştik. Çocuğun bütünsel gelişimini sağlamak için aile ve okul uygun ortamlar hazırlamak zorunluluğundadır. Çünkü zamanında sunulmayan bu yardımlar daha sonraki yaşlara gelişim güçlüğü olarak kalırlar.
Bilindiği gibi kişiliğin oluşmasında bireyin doğuştan getirdiği genetik özellikler içinde doğduğu aile ve gelişme sürecinde dahil olduğu çevre büyük önem taşır.
Spor çocuklar için fiziksel, sosyal ve ruhsal özelliklerini görmesini sağlayan ,kendi yetilerini tanımaya yarayan önemli bir olgudur. Spor, çocukların kendilerine olan inançları,fiziksel-sosyal yetenekleri ve zihinsel gelişimleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Bir çocuğun kendisini tanımasında ve neleri yapabileceğini anlamasında spora devamlı katılımın güçlü bir etkisi vardır. Çünkü çocuklar spor ortamında fiziksel kapasitelerini öğrenebilecek ve bunların belirli bir süre sonunda nasıl geliştiğine tanık olacaktır. Böylece çocuk sporda kullanabildiği ve gelişen becerilerini günlük yaşama transfer ederek çevresini daha uyumlu bir şekilde kullanabilecektir
.
Günümüz yaşam felsefesinde spor, kaliteli yaşamın bir parçasıdır ve en yararlı sosyal etkinliklerden birisi olarak kabul edilmektedir. Performans sporu bir yana , günümüz yaşam kavramında çocuğun dengeli ve sağlıklı gelişimi içerisinde, düzenli spor yapmanın önemli bir yeri vardır. Çocuğun ergenlik çağı öncesi ve sonrası düzenli olarak yaptığı spor etkinlikleri ,sağlıklı bir fiziki yapının gelişimini sağlarken ;ileriki yaşlarda fiziki yapının bozulmasını geciktirmede önemli rol oynamaktadır. Bilindiği gibi büyümenin en hızlı olduğu çocukluk evresinde insan vücudu en fazla değişken yapıya sahiptir . bu evre aynı zamanda ,insan vücudunun zararlı çevresel etkenlerden de en fazla etkilendiği çağdır. Zararlı kabul edilen çevresel etkenler ;hatalı ve yetersiz beslenme ,hastalıklar ,kötü sosyo-psikolojik ve yetersiz fiziksel etkenlerdir. Bu etkenler bir arada olduğu zaman ,büyüme ve gelişme yeteri kadar oluşmamakta ve kişi genetik olarak sahip olduğu fiziki yapıya ulaşamamaktadır. Bunun sonucu olarak ,kişi yetişkin çağda daha kısa boya ,daha kötü bir dolaşım -solunum vb. sistemlerine sahip olabilmektedir.
İleri yaşlarda düzenli spor yapma alışkanlığının kazanılması zor olmaktadır. Bu nedenle spor çocuk yaşta yapılmışsa , yetişkin çağa gelindiğinde kişinin sahip olduğu fiziksel potansiyelini sonuna kadar geliştirebilmesine yardımcı olamamaktadır. Yapılan araştırmalar göstermektedir ki okul çağında çocuklara düzenli olarak yaptırılan spor,daha ileri yaşlarda güncel yaşamın bir parçası olarak alışkanlık haline getirilecek şekilde benimsenebilmektedir. Bu nedenle SAĞLIKLI OLMAK VE SPORUN BİR YAŞAM BİÇİMİNE DÖNÜŞTÜRMESİ için erken yaşta spor yapmanın son derece önemli olduğu kabul edilmektedir
‘